شیر یارانه‌ای، صف‌های پابرجا و نارضایتی مردم

 به گزارش خبرنگار مهر، یک هفته ای از افزایش 100 تومانی قیمت شیر یارانه ای در کشور می گذرد. گزارشهای رسیده از سطح کشور حاکی از پا برجا بودن صفهای عریض و طویل مقابل عاملان فروش شیر یارانه ای و مردمی است که از ساعات ابتدایی صبح، برای دریافت شیر در نوبت هستند. در حالی که استدلال وزارت بازرگانی برای افزایش قیمت از 250 به 350 تومان، دسترسی راحت تر مردم به این کالای پراهمیت در سبد مصرفی خانوار است.

شاید پیشینه افزایش قیمت شیر را باید به فروردین ماه سال گذشته ارتباط داد؛ زمانی که دامداران در روزهای ابتدایی سال 88 مقابل وزارت بازرگانی تجمع کرد ند و خواستار افزایش قیمت خرید شیرخام و هماهنگی وزارت بازرگانی با کارخانجات برای خرید شیر تولیدی آنها با قیمت بالاتر شدند.

اگرچه در آن زمان سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان با توجیه حمایت از 70 میلیون مصرف کننده، چنین موضوعی را منتفی دانست، اما رایزنی‌ها ادامه یافت و در نهایت، این دامداران بودند که حرف خود را به کرسی بنشانند.

در این میان، گفته می شود در جلسه اخیر کارگروه تنظیم بازار، موضوع افزایش قیمت شیر به بحث گذاشته می شود و برخی اعضای کارگروه، اگرچه مخالف با افزایش قیمت 100 تومانی شیر به بهانه افزایش یک میلیون تنی توزیع بودند، اما در دل این تصمیم را سیاستی اشتباه و به ضرر مصرف کننده عنوان می کنند.

بالاخره با مصوبه کارگروه تنظیم بازار، قیمت شیر از اول اردیبهشت ماه به 350 تومان می رسد و توجیه وزارت بازرگانی این است که دسترسی مردم به شیر یارانه ای راحت تر خواهد شد. اما اینکه این سیاست چه تبعاتی خواهد داشت و ممکن است علاوه بر خروج شیر از سبد مصرفی برخی خانوارهای ضعیف و کم درآمد، منجر به افزایش قیمت دامنه وسیعی از محصولات لبنی شود؛ موضوعی است که شاید از آن غفلت شده است.

در همین حال، این تصمیم اگرچه در دیدگاه نخست، منجر به افزایش حمایت از تولید شود و ظرفیت خرید شیر از سوی دولت را یک میلیون تن، افزایش دهد، اما این حمایت نباید به قیمتی تمام شود که به دلیل نبود یارانه، مصرف کننده تحمل این حمایت را بپردازد، این درحالی است که بسیاری از حامیان حقوق مصرف کننده، معتقد هستند که این تصمیم در 6 ماه دوم سال جاری تبعات منفی خود را نشان خواهد داد و حتی ممکن است منجر به عدم خرید 3 میلیون تن شیر از سوی مردم شود.

نکته دیگری که به نظر می رسد در تصمیم وزارت بازرگانی مبنی بر حمایت از تولید مورد غفلت واقع شده است، توجه به کیفیت در شیرهای یارانه ای است؛ موضوعی است که سالها، شبهات زیادی را برای مصرف کنندگان ایجاد کرده است. واقعیت این است که در حال حاضر برندهای معروف و معتبر تولید لبنیات کشور در عرصه تولید شیر یارانه ای حضور ندارند.

نگاهی گذرا به کارخانه های تولیدکننده شیر یارانه ای نشان می دهد به جز شرکت تولیدی پگاه که شرکتی دولتی و زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی به شمار می رود، هیچ شرکت معتبر و صاحب برند دیگری درگیر کار تولید شیرهای یارانه ای نیست و تنها واحدهای کوچک مستقر در برخی شهرکهای صنعتی که با برندهای ناشناخته فعالیت می کنند، اقدام به توزیع شیر یارانه ای کرده اند، این موضوع خود بحثی بر روی کیفیت شیرهای یارانه ای است.

در حقیقت، نمی توان واحدهای تولیدی را مجبور کرد که 60 درصد فعالیت خود را معطوف به تولید محصولات لبنی یارانه ای کنند چراکه واحدهای تولیدکننده با برندهای معتبر، به طور قطع سهم مطلوبی از بازار محصولات لبنی را در اختیار دارند و شاید این کار، آنها را از رقابت در بازار باز بدارد.

البته به نظر می رسد شیرهای تولیدی توسط واحدهای ناشناخته، به زور یارانه قدرت رقابت در بازار را پیدا می کنند، در غیر این صورت در یخچال مغازه ها و در کنار برندهای معروف، جایی برای عرض اندام ندارند، این درحالی است که شیر خام که ماده اولیه تولید شیر در کشور است، با کیفیت و قیمتهای متعددی عرضه می شود. بنابراین واحد تولیدی بزرگ و صاحب نامی که سهم معتبری در بازار دارد، می تواند شیر خام با کیفیت بالا را خریداری و تبدیل به محصول نهایی کند، به تبع شیرهای خام با کیفیتهای پایین تر نصیب واحدهای تولیدی کوچک خواهد شد.

در این میان، به نظر می رسد راههای حمایت از دامداران بسیار باشد و نباید هزینه حمایت از آنها به مصرف کننده تحمیل شود.

اما گزارش های میدانی مهر از خریداران شیر یارانه ای و واکنش های آنها به توزیع شیر 350 تومانی در کنار قرار گرفتن در صفهای طولانی همچون گذشته نشانگر این است که مردم، رضایت چندانی از اجرای این سیاست ندارند.

محمد ف. 53 ساله که در ساعات نخستین صبح روز یکشنبه برای خرید شیر یارانه ای به نمایندگی شرکت تولیدی پگاه در میدان فاطمی مراجعه کرده است در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: قرار بر این بود که کالاها قبل از پرداخت یارانه های نقدی از سوی دولت به مردم، گران نشود. حال وزارت بازرگانی با مجوز رسمی خود شیر را گران کرده است، ضمن اینکه از روزی که این سیاست اعمال شده است، شاید به جای یک ساعت انتظار در صف، الان باید 55 دقیقه در صف بایستیم.

وی معتقد است که مردم تحمل در صف ایستادن را دارند، اما گران شدن یکباره شیر به میزان 100 تومان، هزینه حداقل 700 تومانی در هفته و 2800 تومانی در ماه را به ما تنها در مورد شیر تحمیل می کند، درحالیکه بسیاری دیگر از محصولات نیز به تبع این افزایش قیمت، گران شده اند.

خانم رکوعی، بازنشسته فرهنگی نیز که در همین صف حضور دارد نیز معتقد است که افزایش قیمت شیر، فشار فزاینده ای است که بر روی طبقات ضعیف جامعه تحمیل می شود. به اعتقاد وی، نباید تنها به تهران بسنده کرد بلکه در شهرستانها که حقوق و دستمزد بسیار پایین است و در مواردی، مردم اشتغال مطمئن و با درآمد معقول ندارند، حتی افزایش 50 تومان نیز موثر است.

در این میان برخی از مردم نیز معتقدند که فشارهای تورمی بر مردم، از همین تغییر و تحولات کوچک در قیمت آغاز می شود. با افزایش قیمت شیر، کرایه های تاکسی، مترو و وسایل حمل و نقل عمومی، نان به بهانه آزادپز بودن و گوشت مرغ و گوشت قرمز که در روزهای اخیر گران شده است، موج افزایش قیمت در کشور به راه می افتد.

برخی نیز این استدلال وزارت بازرگانی مبنی بر اینکه این تصمیم برای رفاه حال بیشتر مردم بوده است را غیرمنطقی می دانند و می گویند: شاید این تصمیم از یک سو منطقی باشد چراکه با گران شدن شیر، مردم دیگر برای خرید این کالا از خانه بیرون نمی آیند و خود به خود دسترسی افراد با تمکن مالی بالاتر از پایین ترین دهکهای درآمدی، راحت تر می شود و صف ها نیز کوتاه تر خواهد شد.

 .

این اظهارنظرها در شرایطی است که گزارشهای رسیده از بسیاری از استانها نیز حاکی از نارضایتی مردم از افزایش 100 تومانی شیر داشته است، ضمن اینکه مردم همچنان از کیفیت شیرهای یارانه ای ناراضی هستند ولی بالاجبار در صف خرید این کالا، قرار می گیرند.

این درحالی است که قرار بر این بود که دولت با حذف یارانه پودر شوینده در خردادماه سال 87، یارانه آزاد شده را به شیر یارانه ای اختصاص دهد، اما متاسفانه این موضوع عملیاتی نشد.

مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی نیز چندی پیش، ایران را از جمله کشورهایی ذکر کرد که کمترین یارانه را در بخش صنعت شیر پرداخت می ‌کند. در کشورهای صنعتی سابقه پرداخت یارانه شیر و همچنین برنامه توزیع شیر در مدارس، به حدود یک قرن می ‌رسد و در همین حال، در تمام کشورهای اروپایی و آمریکا به تولیدکنندگان شیر، یارانه پرداخت می ‌شود.